نوسانات سطح آب دریای خزر

دریای خزر توسط جغرافی نویسان به نام های : دریای گرگان ، دریای جرجان ، دریای طبرستان ، دریای مازندران ، دریای آبسگون ، بحر قانیا ، بحر حیوانات ، دریای قزوین و ... نا میده شده است .
اروپائیان ، نام " کاسپین" به آن داده اند که از قومی به اسم " کاسپی" که در بخشی از جنوب غربی این دریا می زیسته اند گرفته شده است .
طول دریای خزر در راستای شمال به جنوب حدود 1180 کیلومتر و پهنای آن در جهت شرق به غرب 210 - 430 کیلومتر است و مساحت این دریا در حدود 400000 کیلومتر مربع است .
رودهای بسیاری به این دریا می ریزند که بارزترین آن : اورال Ural، ولگا Volga ، امبا Emba در سمت شمال و رودهای: کوما Kuma ، ترک Terek ، سولاک Sulak، کوراKura و ارس در سمت غرب و رود اترک در سمت شرق و رودخانه های : سفید رود و هراز در بخش جنوب است . تعداد 200 رودخانه به دریای خزر می ریزند - 100 رود خانه دایمی و فصلی از سرزمین ایران به دریای خزر می ریزند -
حد اکثر عمق دریا ی خزر 980 متر است :
عمق متوسط در بخش شمالی دریا ی خزر حدود 5 متر است . این بخش از دریا مدت زیادی از سال منجمد است .- تصویر ماهواره ای یخبندان زمستان سال 1387 را نشان می دهد -
عمق متوسط بخش میانی دریای خزر 176 متر و بیشترین ژرفای آن 770 متر است .
خزر جنوبی شامل سواحل ایران و شبه جزیره ی آشوران و دماغه ی کوالی عمقی متوسط 325 متر دارد و عمیق ترین نقطه ی آن 980 متر است .
در سال های اخیر ، بالا آمدن سطح آب دریای خزر ، مشکلی جدی است . آمارنشان از آن است که سطح آب دریای خزر در سده ی 19 میلادی - حدود سال 1900 میلادی- به مراتب بالاتر از سطح کنونی آن بوده است . در حقیقت در سا ل های اخیر ، دریا ، بخشی از بستر خود را که توسط انسان اشغال شده است ، باز پس گرفته است .
آمار بیانگر آن است که به علت کاهش میزان بارندگی و در نتیجه کم شدن آب رودخانه های منتهی به دریای خزر ، افزایش تبخیر آب دریا ناشی از تغییرات آب و هوایی و بویژه جریان دایم آب دریای خزر به " خلیج قره بغاز" - از سال 1930 تا سال 1937 میلادی با سرعت زیاد و تا سال 1977 با سرعتی کمتر ، آب دریا در حال پائین رفتن بوده است .- در سال 1977به حداقل خود در قرن بیستم ، یعنی به ارتفاع 10/ 29 متر پائین تر از سطح دریای های آزاد رسید ه است .- به دیگر بیان ، سطح آب این دریا 3/5 متر پائین تر رفت .- . بدین ترتیب ، 53200کیلومتر مربع از بستر آن به صورت ساحل در آمد .-
...
دریای خزر ، یک ژئو سیستم طبیعی است که فاکتور زمین ساختی و زمین شناختی ، آب و هوا ، انسان و جو و ...در آن نقش دارند .
دانشمندانی که به بررسی نوسانات سطح آب دریای خزر پرداخته اند ، دو گروه می باشند : گروهی آن را بر آیند عوامل زمین شناسی و ریخت زمین - ژئوموفولوژی- می دانند و گروه دیگر آن را ناشی از عوامل آب و هوایی بیان می کنند . از مجموع این نظریه ها می توان دریافت که علت پیشروی - بالا آمدن سطح آب دریا ی خزر و پسروی - پائین رفتن سطح آب دریا - در دورههای زمین شناسی ، ناشی از جنبشهای زمین ساختی - تکتونیک- و تغییرات در زمان های کوتاه مدت- ده ها و صد ها سال - تنها بر اثر فاکتور های آب و هوایی است .

تهران ، شهر شد!

تهران، خوابیده بر پهنه ای " آبرفتی" ، خود را به این سو و آن سو می کشد .قد یمی ترین نهشته های آبرفتی ِ گستره ی تهران و پیرامون آن را در : کن ، اوین، قیطریه، عباس آباد ، گردنه ی قوچک و ... به شکل تپه های بلند با آبکندها و دره های ژرف - هزار دره - می توان به روشنی دید ؛ با ستبرایی - ضخامت -زیاد نزدیک به 1200 متر .
به هنگام رسوب گذاری این سازند آبرفتی - هزار دره- بلندی های البرز ، در حال بالا آمدن و فرسایش بوده است . می گویند در 32 - 38 میلیون سال پیش از امروز ، " البرز اولیه " ، در " کوهزایی پیرنه" تولد یافت . قبل از آن ، در محل کنونی البرز کوه ، چین خوردگی و بلندی ها یی وجود داشته که از دید بلندی ، با آنچه که پس از رویداد " پیرنه " به وجود آمد ، قابل قیاس نبود .
بلند ترین مناطق " البرز اولیه " ، پس از چین خوردگی ، حداکثر به 1500 متر و به ندرت به حدود 2000 متر از رویه ی دریا می رسید .
اختلاف بلندی ناگهانی میان شهر تهران با میانگین 1300 متر از رویه ی دریا و نزدیک ترین قله به آن ، آن هم در فاصله ای کم تر از 10 کیلومتر _ یعنی تیغ بلند توچال- با بلندی 3933 متر ، یکی از بارزترین ویژگی های توپوگراقی گستره ی تهران است .
تهران در فرو نشست پای البرز کوه ، در راستای گسله های گونه گون بر زمین چسبیده است . این فرو نشست و تو رفتگی از دو بخش بارز شکل گرفته است :
-بخش کوهپایه در شمال ، که بوسیله ی " راندگی شمال تهران "، از چین های کناری البرز ، جدایی می یابد.
- گستره ی فرو نشست شمال ایران مرکزی ( دشت تهران و ری) قسمت های مرکزی و جنوبی شهر تهران ، شهر ری و جنوب شهر ری .
...
در گذ شته ، آنان که از طهران- تهران- سخن به میان می آوردند، روستا های کوچک و نا آشنایی به ذهنشان خطور می کرد که نشان اندکی از آن در کتابهای گذشتگان وجود داشت و نا شناخته تر از همسایگا نش ، " دولاب" یا " علی آباد " بود .
در نخستین حرکت های گسترش تهران ، در مسیر شهر شدن ، یعنی ساختن برج و باروهای شاه طهماسبی، که بی تردید مقطعی تاریخی است ، روستای کهن سابق از گمنامی به در آمد و در دوره های بعد تا پایان حکمرانی زند یه ، شهرکی نام آشنا شد . در واقع ، گسترش شهر تهران ، از اواخر دوره ی قاجاریه ، با هیچ ضا بطه ی علمی و روش منطقی ، منطبق نبود .
...
تهران ، امروز در میان شهرهایی که شتاب گسترشی بی اندازه دارند جای دارد .در سال 1319 خورشیدی تهران جمعیتی در حدود 700000 نفر داشت ؛ این میزان جمعیت در سال 1345 به سه میلیون نفر رسید . در سال 1365 - با مهاجرت مردم سرزمین هایی که میدان نبرد جنگ ایران و عراق بود به 6000000 نفر رسید . تهران ، امروز با جمعیتی بیش از 10000000 نفر ، با مسایل زیست محیطی از جمله آلودگی های هوا و آب و ... دست به گریبان است .
در تصویر های ماهواره ای ، پوشش گیاهی به رنگ سبز روشن و مناطق شهری برنگ خاکستری تا سیاه و زمین های بایر به رنگ قهوه ای دیده می شود .
مقایسه ی دو تصویری که از تهران یکی در روز 11 مرداد ماه سال 1364 خورشیدی و دیگری در روز 28 تیرماه سال 1388 بر داشته شده ، نشان از گستردگی این شهر بی قواره است .

خط سیر" سیارکی" که از بین " گوی زمین" و "گوی ماه" در رفت

سیارکی - خرده سیاره- در روز 6 ماه نوامبر 2009 میلادی ، از فاصله ی 14000 کیلومتری سطح " گوی زمین"، -بین زمین و ماه- ردشد و رفت . اندازه ی این " اختر واره"، ققط 7 متر بود.
این شبه سیاره ، سومین سیاره ی شناخته شده ی است که به سطح زمین نزدک شد. دو سیارک قبلی نزدیک شده به " گوی زمین"، یکی از فاصله ی 6150 کیلومتری سطح زمین در روز 9 اکتبر 2008 رد شد که اندازه اش تنها یک متر بود و دیگری با اندازه ی 7 متر ، از فاصله ی 6535 کیلومتری سطح زمین در روز 31 ماه مارس 2004 گذشت ورفت.
بطو میانگین اجسامی به اندازه ی آنکه در ماه جاری - نوامبر 2009- از کنار زمین رد شد ، هر دو سال یکبار از نزدیکی سطح زمین می گذرند و هر 5 سال یکبار ، یکی از آنها به سطح زمین برخورد می نماید .

بادبزن آبرفتی

فلات ایران زمین ، با تفاوت های بنیادین در ساختار رخدادهای دگرگونی خود ، ایالت های " زمین ساختی"را با ریخت های گونه گون، شکل داده است . با بیش از 53در صد برجستگی و 38 در صد دشت و 10 در صد کویر، کفه و دریاچه و ...
از 3-2 میلیون سال پیش تا به امروز ، حمل مواد تخریبی - ناشی از فرسایش بلندی ها- با نهشته شدن در گودی ها و پستی ها ، "د شت های آبرفتی " فلات بلند ایران " را شکل داده است .
در طبقه بندی پهنه های آبرفتی فلات ایران ،" مخروط ها ی افکنه" یا "بادبزن های آبرفتی " و یا" پنجه ی آبرفتی " و ...، منبع اصلی تغذیه ی دشت های آبرفتی پائین دست را بعهده دارند.
- مخروط افکنه ها با آبدهی عالی ، با وسعت 1100کیلومتر مربع ، حدود 42 در صد وسعت مخروط افکنه ها - یعنی 1 در صد وسعت رسوبات آبرفتی سرزمین هان را بخود اختصاص داده است -: مخروط افکنه جاجرود - در شرق تهران بزرگ- با وسعتی حدود 90 کیلومتر مربع ، و مخروط افکنه ی سفید رود ، نمونه هایی از این نوع هستند.
مخروط افکنه ها با آبدهی خوب ، با وسعت 1490 کیلو متر مربع ، حدود 58 در صد کل مساحت مخروط افکنه ها- یعنی حدود0/2 در صد وسعت رسوبات آبرفتی را شامل می گردد.-
...
تصویر ماهواره ای ، یکی اززیبا ترین " بادبزن های آبرفتی" در جنوب" فلات ایران " را نشان می دهد.

شکاف های پوسته ی زمین - در دنباله ی تولد اقیانوس-

تنگه ی Njorowa از مجموع شکاف های پوسته ی زمین ، در خاور قاره ی آفریقا
از کف دره ای ژرف و باریک ، که آب آن رادر طی زمان بریده ا ست ، به دیواره ای نگاه می اندازیم که لایه های افقی را گدازه ای بیرون پریده از درون زمین - ماگما- بریده است .- این نا هماهنگی در لایه های زمین را "دایگ "Dykeنامند.
توجه به مقیاس انسانی ایستاده در پای دیواره ، نشانی است ازبزرگی جدایی طبقات زمین در خاور قاره ی آفریقا .

سیستم ریفتی Rift System - در دنباله ی " تولد اقیانوس"

در این تصویر سیستم بریدگی Scarp و جدایی در پوسته ی زمین - سیستم ریفتی- Rift System- در شرق قاره ی آفریقا ، در دره ی "هورست " Horst Valley با فرو افتادن - Graben و رو به بالا رانده شدن زمین Horst را در کناره ی خاوری قاره ی آفریقا ، به روشنی می توان دید.

بالا رانده شدن و پائین افتادن پوسته ی زمین- دنباله " تولد اقیانوس" -

بر پایه ی نیروهای" زمین ساختی " فرو افتادگی Graben و بالا راندگیHorst در برخی مناطق از پوسته ی جنبای زمین رخ می دهد.
توجه به" پهنه های نشستی" Rift در خاور قاره ی آفریقا در کشور کنیا ، در دریافت این ساختمان زمین شناسی ، می تواند کاری باشد :
رسوب افقی لایه ها و طبقات در بستر اقیانوس، بدون تحمل نیروهای زمین ساختی.
گسستگی و شکستگی لایه ها و طبقات افقی بر اثر نیروهای زمین ساختی که به رخنمون " گسله های عادی Normal Fault انجامیده است .
پائین افتادن و بالا رانده شدن لایه ها و طبقات با افزایش تنش ها وایجاد کشش ها Extension

تولد اقیانوس - بخش سوم : دریای سرخ

بر آیند قطعه قطعه شدن و جابجایی قاره ها ممکن است چندین بار در تاریخ " گوی زمین " روی داده باشد و این ، موجب پیدایش رشته کوها در محل بر خورد قاره ها می باشد . با این در آمد :
" پوسته ی قاره ای هند"، در حرکت به سوی شمال و فشرده شدن به " پوسته ی قاره ای اوراسیا" ، باعث بر آمدن " کوه هیمالیا" شده است . این خیزش و بر خاستن ، هم اکنون نیز ادامه دارد. در مقابل ،در راستای دریای سرخ، شکاف نوینی - از دید زمین ساختی- در پوسته ی اقیانوسی در حال باز شدن است ؛ این "پشته ی گسترش"، سر انجام قاره ی آفریقا را از " پهنه ی عربستان " جدا خواهد ساخت . و در نتیجه :
" دریای سرخ"، آن قدر گسترس خواهد یافت که به اقیانوسی به پهنای امروزین " اقیانوس اطلس" تغییر شکل خواهد داد .

تولد اقیانوس - بخش دوم

بهم رسیدن سه پهنه ی: Nubian Plate- Somalian Plate- Arabian Plate در ناحیه ی Afarدر سرزمین " اتیوپی"، و باز شدن پوسته ی زمین ، باعث بیرون آمدن جریان های بازالتی- Flood Basalts- شده است ؛ از آنجایی که پوسته به جلو کشیده می شود ، بتدریج نازک تر شده و ترکیبی از سنگهای آذرین نمایان می گردد.
برآیند این رخداد " زمین ساختی"، و فوران های " بازالتی"، پوسته ی جدید اقیانوسی ای است . این مهم در" خلیج عدن" و " دریای سرخ" هم اکنون رخ می دهد.
...
پوسته ی اقیانوسی Oceanic Crust
پوسته ی نازک شده Thinned Crust

تولد اقیانوس

جدایی پوسته ی زمین در شرق قاره ی آفریقا ، یکی از شگفتی های دانش زمین است .
دره های تنشی بخش خاوری قاره ی آفریقا ، سیستم کاملی است از " فروافتادن زمین " ، که در سرزمین های : اتیوپی، کنیا، اوگاندا، تانزانیا گسترش دارد. فر آیند این قطعه شدن و جابجایی ، بوجود آمدن محدوده هایی است که " پهنه " نامیده می شود .
- پهنه ، قطعه ای از پوسته ی زمین است که بوسیله ی " پشته های گسترش" و مناطق " فرو رانش" محدود شده است ، .از این رو به بیان " نظریه ی شناوری قاره ها " - زمین ساخت پهنه ای - گفته می شود.
در نقشه دیده می شود که پهنه ی Nubian Plate بیشترین سطح قاره ی آفریقا را در بر گرفته و پهنه ی سومالیSomalian Plateسطح کوچکتری را می پوشاند .
این دو پهنه در حال دورشدن از یکدیگر اند ؛ افزون بر این ، پهنه ی عربستان Arabian Plate- در سمت شمال- در حال جابجایی است . این سه پهنه در ناحیه ی Afarدر سرزمین اتیوپی ، بهم گره خورده اند.
هم اکنون نشست زمین در سرزمین های : کنیا، تانزانیا، و کستره ی " دریاچه های بزرگ آفریقا" در حال رخ دادن است .

تولد یک جزیره

در روز 14 نوامبر 1963 ، یک فوران شدید آتشفشانی در اقیانوس اطلس ، در آبهای جنوبی " ایسلند"، خبر از تولد جزیره ای داد. این جزیره به نام " سورتو" - خدای آتش در افسانه های اسکاندیناوی -"سور تسی- Surtsey نام گرفت ، در میان جوشش شعله و بخار آب ، سر بر آورد.
یک هفته پس از فوران " سورتسی"دارای مساحتی برابر 70 متر مربع بود و ابعاد خود را در 3/5 سال به 2/5 کیلومتر مربع مساحت و بلندای 173 متر رساند.
دانشمندانی که پس از سرد شدن جزیره برای بازدید آن رفتند با شگفتی مشاهده کردتد که زندگی گیاهی در آن استقرار یافته است .
" سورتسی"که نخستین سیستم " دست نخورده" بوم شناختی است که انسان از آن آگاهی یا فت اینک جایگاه پژوهش های دراز مدت "بوم شناختی " شده است .

گراند کانیون

یکی از شگفتی های زمین شناختی ، تنگه ی بزرگی است - در برخی جا ها با ژرفای بیش از 1/5 کیلومتر- که توسط رودخانه ی " کلرادو" در فلات بلند شمال باختری " آریزونا" در امریکا ، بریده شده است . این دره ی طویل و ژرف " گراند کانیون " نام دارد.
سنگهای گراند کانیون از جمله گرانیت و شیست ، دارای سنی حدود 4 میلیارد سال است .
گراند کانیون بیش از 300 کیلومتر درازا دارد و پهنای آن در برخی نقاط به بیش از 20 کیلومتر می رسد .

اندازه گیری رطوبت خاک و شوری آب اقیانوس

سازمان فضایی اروپا-ESA-در آغازین ساعت روز دوشنبه دوم ماه نوامبر 2009 از پایگاه فضایی Plesetsk Cosmodromeواقع در شمال روسیه ، ماهواره ی مطالعاتی ، به فضا فرستاد . این ماهواره برای نخستین بار، دانشمندان را در بررسی " شوری آب "اقیانوس ها و " اندازه گیری "رطوبت خاک"، که نقش بنیادین در دریافت بروز "سیلابهای ویرانگر، و " خشکسالی" و ... دارد ، یاری خواهد کرد.
اقیانوس ها نقش بنیادین در سیستم های "آبهوایی" و تغییرات بارشهای جوی ، دارند.
پرفسور Meric Srokoszاز سازمان اقیانوس شناسی ملی Southampton انگلیس - یکی از اعضای هیئت جهانی ، که در سال 1998 میلادی ، برسی شوری آب اقیانوسها و رطوبت خاک را با استفاده از ماهواره های فضایی پیشنهاد کرد- می گوید : درجه ی گرمای آب اقیانوس ها و شوری آب آنها ، در جریان های اقیانوسی نقش اساسی دارند و این مهم ، تا به امروز با استفاده از سفر های دریایی صورت می گرفت ؛ با بهره از فنآوری ماهواره ای قادر خواهیم شد هر چند روز یکباره به اطلاعاتی دسترسی یابیم که زین پیش به سادگی امکان نداشت .
پرفسور Robert Gurneyاستاد University Of Reading که در این هیئت نمایندگی دارد می گوید: این ماهواره اندازه گیری کلی میزان رطوبت خاک را برای نخستین بار انجام خواهد دادو گروه دانشمندان قادر خواهند شد منطقه ی کلیدی " گردش آب "در سیاره زمین را بدقت بررسی و وضع شرایط آب و هوا را برای آینده پیش بینی نمایند.
دکتر P. Newton می گوید : زین پیش اروپائیان به تنهایی قادر به شناخت تغییرات آبهوایی و نیز به دنبال آن تغییرات " محیط زیست" نبودند . پیش بینی های هواشناسی و چگونگی جابجایی آب در پیرامون سیاره زمین ، دستاوردی مهم در دانش " زیست محیطی " خواهد بود .

ستونی از گرد و غبار - ازرخدادهای طبیعی محیط زیست-

رودخانه ی copper از دره ای یخچالی پر شیب ، بسوی خلیج آلاسکا در جریان است . ذرات ریز "فورش" و ماسه در یخآب ناشی از در هم ریختن یخچالی طبیعی ، راه دامنه در پیش دارند. "خرسنگهای یخچالی " به آرامی جا بجا می شوند.خراش های ناشی از فرسایش یخچالی را افزون بر کناره های دره، بر همه ی عناصر درحال حمل می توان بروشنی دید .
دیو بادهای ویرانگر ، ذرات ریز آواره شده را با خود برداشته و بر فراز اقیانوس می برد . ستونی قهوه ای رنگ پریده ، ناشی از گرد وغبار ، در تمایز آشکار با رنگ تیره ی اقیانوس ، در عکس دیده می شود ؛ و این ، یکی ار بحران های زیست محیطی " گوی جنبای زمین " است .
دو عکس به نمایش در آمده بفاصله ی یک روز ، در 29 و 30 ماه اکتبر 2009 بر داشته شده است .