نوسانات سطح آب دریای خزر

دریای خزر توسط جغرافی نویسان به نام های : دریای گرگان ، دریای جرجان ، دریای طبرستان ، دریای مازندران ، دریای آبسگون ، بحر قانیا ، بحر حیوانات ، دریای قزوین و ... نا میده شده است .
اروپائیان ، نام " کاسپین" به آن داده اند که از قومی به اسم " کاسپی" که در بخشی از جنوب غربی این دریا می زیسته اند گرفته شده است .
طول دریای خزر در راستای شمال به جنوب حدود 1180 کیلومتر و پهنای آن در جهت شرق به غرب 210 - 430 کیلومتر است و مساحت این دریا در حدود 400000 کیلومتر مربع است .
رودهای بسیاری به این دریا می ریزند که بارزترین آن : اورال Ural، ولگا Volga ، امبا Emba در سمت شمال و رودهای: کوما Kuma ، ترک Terek ، سولاک Sulak، کوراKura و ارس در سمت غرب و رود اترک در سمت شرق و رودخانه های : سفید رود و هراز در بخش جنوب است . تعداد 200 رودخانه به دریای خزر می ریزند - 100 رود خانه دایمی و فصلی از سرزمین ایران به دریای خزر می ریزند -
حد اکثر عمق دریا ی خزر 980 متر است :
عمق متوسط در بخش شمالی دریا ی خزر حدود 5 متر است . این بخش از دریا مدت زیادی از سال منجمد است .- تصویر ماهواره ای یخبندان زمستان سال 1387 را نشان می دهد -
عمق متوسط بخش میانی دریای خزر 176 متر و بیشترین ژرفای آن 770 متر است .
خزر جنوبی شامل سواحل ایران و شبه جزیره ی آشوران و دماغه ی کوالی عمقی متوسط 325 متر دارد و عمیق ترین نقطه ی آن 980 متر است .
در سال های اخیر ، بالا آمدن سطح آب دریای خزر ، مشکلی جدی است . آمارنشان از آن است که سطح آب دریای خزر در سده ی 19 میلادی - حدود سال 1900 میلادی- به مراتب بالاتر از سطح کنونی آن بوده است . در حقیقت در سا ل های اخیر ، دریا ، بخشی از بستر خود را که توسط انسان اشغال شده است ، باز پس گرفته است .
آمار بیانگر آن است که به علت کاهش میزان بارندگی و در نتیجه کم شدن آب رودخانه های منتهی به دریای خزر ، افزایش تبخیر آب دریا ناشی از تغییرات آب و هوایی و بویژه جریان دایم آب دریای خزر به " خلیج قره بغاز" - از سال 1930 تا سال 1937 میلادی با سرعت زیاد و تا سال 1977 با سرعتی کمتر ، آب دریا در حال پائین رفتن بوده است .- در سال 1977به حداقل خود در قرن بیستم ، یعنی به ارتفاع 10/ 29 متر پائین تر از سطح دریای های آزاد رسید ه است .- به دیگر بیان ، سطح آب این دریا 3/5 متر پائین تر رفت .- . بدین ترتیب ، 53200کیلومتر مربع از بستر آن به صورت ساحل در آمد .-
...
دریای خزر ، یک ژئو سیستم طبیعی است که فاکتور زمین ساختی و زمین شناختی ، آب و هوا ، انسان و جو و ...در آن نقش دارند .
دانشمندانی که به بررسی نوسانات سطح آب دریای خزر پرداخته اند ، دو گروه می باشند : گروهی آن را بر آیند عوامل زمین شناسی و ریخت زمین - ژئوموفولوژی- می دانند و گروه دیگر آن را ناشی از عوامل آب و هوایی بیان می کنند . از مجموع این نظریه ها می توان دریافت که علت پیشروی - بالا آمدن سطح آب دریا ی خزر و پسروی - پائین رفتن سطح آب دریا - در دورههای زمین شناسی ، ناشی از جنبشهای زمین ساختی - تکتونیک- و تغییرات در زمان های کوتاه مدت- ده ها و صد ها سال - تنها بر اثر فاکتور های آب و هوایی است .