بخش سلطانیه در ناحیه ی مرکزی متمایل به غرب استا ن زنجان با بلندی 1880 متر از رویه ی دریا ، در 39 کیلومتری جنوب خاوری شهر زنجا ن قرار دارد .منطقه ی زنجا ن ازدیر باز مورد توجه اقوام گونه گون قرار داشته است . بر پایه ی کتیبه های به دست آمده از شاها ن آشور ، در سده ی هشتم پیش از میلاد ، سلطانیه محل سکونت طایفه ی جنگاور " ساکاراتی " بود و در زما ن فرما نروایا ن " ما د" به نام " اریبا د" خوانده شده است ، و پارت ها آن را به نام نخستین پادشا ه خود " ارسا س " نامید ند .
پس از استقرار " مغولا ن " در ایرا ن و پایتختی تبریز ، با توجه به شباهت چمنزار سلطانیه به چمنزارهای مغولستان ، توجه ایلخانا ن به این منطقه که در آن زمان " قنقور اولانگ" نام داشت جلب شد .بر پایه ی متون تاریخی هنگام یورش مغولان به ایران ، نام سلطانیه " شرویا ز" بود و پس از ورود ایلخا نا ن ، " سلطانیه " نام گرفت .
...
چمن طبیعی سلطانیه با گستره ای تقریبی 35 کیلومتر مربع، به درازای 20 کیلومتر و پهنای متوسط 2 کیلومتر ، در راستای جنوب فلات زنجا ن ، با امتداد خا وری - باختری قرارد دارد .
در متون جغرافیا یی، چمن سلطانیه به نا م "پرری" - بهترین نوع علفزار ها ی دنیا که میانگین بلندی آن به 30 -90 سانتی متر می رسد - یاد شده است . این گستره ی 7000 ساله عامل اصلی شکل گیری شهر تاریخی سلطا نیه است ؛ از این رو دارای اهمیتی بسیار است .
...
-سال 1260 خورشیدی - سفر نامه ی خا نم " دیالافوآ " سیاح فرانسوی " زمان قاجاریه "
" ... پس از طی مسافت زیادی ، من در طرف مشرق لکه ی روشنی را در افق دیدم ؛ و هر قدر نزدیکتر می شویم رفته رفته این لکه بشکل گنبد مجلل و با شکوهی جلوه گری می کرد . این بنای عظیم و مرتفع ، با پوشش کاشی های آبی رنگ ، بدهکده ی فقیری که در پای آن واقع شده با نظر حقارت می نگرد . دهکده هم آخرین آثار خرابه های شهر سلطانیه را نمایش می دهد که در اواخر قرن سیزدهم توسط " ارغون خا ن مغول " سومین پادشاه سلسله چنگیز ، بنا شده و در زمان " الجایتوخد ا بنده" بر وسعت آن افزوده اند . خدابنده این شهر را پایتخت قرار داد و برای خود مقبره ای ساخت که عظمت شهر قدیم را هنوز هم نشان می دهد .پس از مرگ خد ا بنده ، شهر سلطانیه ی مشهور از اهمیت و آبا د انی افتاد و عاقبت " تیمور لنگ" در سال 760 خورشیدی به غارت و ویرانی آن پرداخت و از آن تاریخ به بعد متروک ماند . و تنها بنایی که تا کنون از آن باقی مانده همین مقبره ی " الجایتو " می باشد . "
" ... این بنا تا کنون محفوظ مانده و اگر یکی از سلا طین صفوی بعنوان تعمیر ، د ستی در آن نبرده بود ، عظمت و شکوه خود را بیشتر نشان می داد . این شاه که نمی دانم کدام یک از پارشاهان صفوی است ، بنای بی اهمیتی با ین مقبره ضمیمه کردو در غالب جا ها روی زینت های آن گچ کشید ، در نتیجه ی این تعمیر ، خاک و سنگ و مصالح دیگری ، از اطراف ، آن را گرفته و منظره ی خارجی آن را تغییر داده و از شکوه طبیعی آن کاسته است . عظمت بنا از داخل گنبد ، بهتر نمایان است ."
"... اولین بنایی که ما بزیارت آن رفتیم ، همان مقبره ی شاهی بود . درب آن بسته و کلید را ملای پرستار آن برده و برای اینکه امثا ل ما نا پاکا ن در این بنای مقد س وارد نشویم ، به سرکشی ِ مزرعه ی خود رفته بود ؛ بنابراین ما با جمعی از دهقا نا ن بد ترکیب که با لباس های مندرس برای تماشای ما جمع شده بودند به خانه ی کدخدا رفتیم و توصیه ی حاکم زنجان را با و ارائه دادیم . کدخدا کاغذ را از هر طرف نگاه کرد و گفت : من مهر حکومتی که در پائین کا غذ است درست نمی شناسم ؛ گویا می خواست حیله ای بکار برده باشد و ما را از ورود به مقبره منصرف نماید . با لا خره نظر به پافشاری ،" مارسل " با قیافه ی عبوسی امر کرد که ما را بداخل مقبره راهنمایی کنند . اعتراض مسلمانان بلند شد که چرا کد خدا بر خلاف آداب اسلامی چنین اجازه ای را بما داده است . کد خدا گفت : حکم حاکم ، قطعی است ؛ چه می توان کرد . او بمن امر کرده است که از این خارجیا ن حمایت کنم و رضایت خاطر آنها را فراهم سازم . به شنیدن این جواب دهقانی گفت : معلوم می شود که حکومت هم کافر است . با لا خره ، نو کران کد خد ا ، ملا را پیدا کردند و بر خلاف رضایت جمعیت در مقبره باز شد و ما بدرون آن رفتیم . "
"... چون با دقت بمطا لعه ی این مقبره پردازند بی اختیار در مقابل مهارت و هنر مندی معمار سازنده ی آن سر تعظیم فرود می آورند و خوب آشکار است که این استاد ماهر ، در فن خود بسیار متبحر بوده و قواعد و معلوما ت معماری موزون ِ بسیار قدیمی ایرانی را خوب می دانسته است . چند ین بار وسعت و ارتفاع بنا را اندازه گرفتیم . منتها الیه گنبد از سنگ فرش کف آن 51 متر ارتفاع دارد و عرض آن از هر طرف به 25/5 متر می رسد . "
...
کنبد سلطانیه - بزرکترین گنبد آجری جهان در دوران حکومت " اولجایتو" - سلطان محمد خدابنده -در مدت 10 سال از سال 703 تا 717 هجری قمری ساخته شده است . ارتفاع گنبد 48/5 متر و قطر دهانه ی گنبد 25/5 متر می باشد .
گنبد سلطانیه بنایی است هشت ضلعی که طول هر ضلع آن 17 متر است . هشت ضلع داخل بنا در طبقه ی همکف به صورت هشت ایوان - چهار بزرگ وچهار کوچک - مشخص است . بنا، شامل سه طبقه و سه قسمت - گنبد خانه ، تربت خانه و سردابه - است . ظاهرا هنگامی که " اولجایتو " امر به احداث آرامگاه خود کرد ، هنوز یکی از مذاهب اسلام را به عنوان مذهب رسمی انتخاب ننموده بود . وی در سال 709 هجری قمری ، یعنی موقعی که کار ساختمانی گنبد رو به اتمام بود سفری یه کربلا و نجف کرد و مذهب تشیع را به عنوان مذهب رسمی پذیرفت .
...
گنبد سلطانیه پس از کلیسای " مریم مقد س " در فلورانس ایتالیا و مسجد " اباصوفیه " در استانبول ترکیه ، سومین بنای عظیم تاریخی در روی زمین است . این گنبد هشت ضلعی که در هر گوشه مناره ای مناسب دارد بر پایه ی طرح آرامگاه " غا زا ن خان " ، برادر " اولجایتو " ساخته شد ، که آن نیز از بنای " سلطا ن سنجر " در" مرو " الهام گرفته شده است .
معمار این بنا ، سید علیشاه است .
...
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر