شهرها ی تشنه

گسترش شهرها، بنا چار زمین ها ی کشا ورزی پیرا مو ن را در بر گرفته و آ نها را به بلوک ها ی سا ختما نی تبد یل کرده ا ست . آ ب مورد نیا ز شهری و صنعتی نیز با مکید ن آ ب رودخا نه ها ی دور و نزدیک تا مین می شود .
احدا ث خیا با ن ها ، میدا ن ها ، تونل ها ی مترو و دیگر مظا هر تمد ن ا مروزین ، دگرگو نی ها ی بسیاری در زمینها ی با یر – مورد هجوم شهر سا زی – بر منا بع آ ب تاثیر گذا ر ا ست :
_ دراولین گا م ، به منظور سا ختن خا نه ها ، فروشگا هها و... پوشش گیا هی و درختا ن منطقه ریشه کن می شوند . این عمل، با کا ستن از ترشح آ ب گیا ها ن بر میزا ن آ ب در نا حیه ی مورد نظر ، اثر منفی می گذارد . حفر چا ه ، به منظور تا مین آ ب مصرفی شهر ها ، نیز اغلب در مرحله ی ا ول رخ می دهد . سا ختن مخا زن سر پوشیده و زیر زمینی نیز در این گا م صورت می گیرد . ا گر این اقدا ما ت بدرستی انجا م نیا بد و یا محل ا حدا ث مخا زن درست انتخا ب نشده با شد ، منا بع آ ب زیر زمینی با خطر آ لودگی موا جه خوا هند شد . نبودن شبکه ی زهکشی فا ضلا ب ، موجب نفوذ میکرب از توا لت ها ، و دیگر مراکزآ لودگی ، به درون آبها ی زیر زمینی و شیوع بیما ریها ی مسری می گردد .
_ در دومین گا م از شهر سا زی ، به منظور سا ختن خا نه ها و دیگر بنا ها ی مورد نیا ز ، خا ک سطحی جا بجا می گردد و در هما ن حا ل حوضچه ها ی کوچک آ ب خوشکا نده می شوند ، و بد ین ترتیب فر سا یش خا ک و رسوب گذا ری در مجاری آ بی افزون تر خوا هد شد . با ادا مه رشد شهر ها ، بر میزا ن زمینها ی رطوبت نا پذیر افزوده شده و در نتیجه منا بع آ ب زیرزمینی ، محدود تر می شوند . از سوی دیگر ، با گسترش چنین زمین ها یی ، حجم آ بها ی جا ری سطحی _ روا ن آ ب _ ، افزا یش یا فته و خطر سیلا بها ی ویرا نگر ، اجتنا ب نا پذیر می گردد .مهمترین عا مل آ سیب رسا ننده به بهد ا شت ا نسا نی ، اغلب در گا م دوم رخ می دهد . وا رد شدن موا د شیمیا یی به آبها ی جا ری ، به سبب آلودگی رودخا نه ها و نا بودی آ بزیا ن خواهد شد .
_ در سومین گا م ، که آ خرین مر حله ی شهر سا زی ا ست ، با پوشیده شدن تقریبا تما می زمینها ی منطقه با ساختما نها و خیا با ن ها و ... که ما نع نفوذ آ ب به لا یه ها ی زیرین زمین می شوند ، از میزا ن آبها ی زیر زمینی ، کا سته شده و تبخیر آب ا ز سطح زمین افزا یش می یا بد . بدنبا ل کا هش امکا ن دسترسی به منا بع آ ب زیر زمینی، بنا چا ر بر عمق چا هها ی آ ب افزوده شده و یا به خا رج از محدوده ی شهر ها برا ی حفر چا ه آ ب روی خواهد آ مد .
آنچه به ا ختصار آمد شناخت زمین را از دید زمین ساختی و زمین ریخت شنا ختی ، به هنگا م انتخا ب محل شهرک ها ی و شهر ها ی جدید و یا گسترش شهر ها ، اجتنا ب نا پذیر می نما ید . با این یاد آوری که بنظر می رسد که پیشرفتها ی جدید در دانش مهند سی ، برغم آ نکه موجب درک بهتری از مشکلا ت شده ا ست ، اصول ا ساسی تا مین آ ب را چه در امروز و چه در قرن نوزدهم و چه در دورا ن امپراتوری هخا منشی و روم ، تغییری نداده ا ست .


رضا تا با ن تیر ما ه 1366 _ تهرا ن