ا یرا ن ، چها را ه تمدن جها ن
نوشته ی : پتر آ وری – دانشگا ه کمبریج ، انگلستا ن -1347
Peter Avery , Kings Collage . Cambridge University
بد ون هو ش و نبوغ ا یرا نیا ن، فر هنگ بشربغا یت فقیر و بی ما یه بود . بین سا لها ی 546 – 331 پیش از میلا د ، امپرا طوری عظیم هخا منشی ، که کوروش آ نرا بنیا ن نها د و بوسیله ی دا ریوش 486-521 ق . م استحکا م و استقرا ر یا فت ، نظا م و ا رتبا ط دا خلی کشور ی که آ غا ز آ ن به با بلیا ن و آ شوریا ن می رسید ، بمیزا ن بسیا ر وسیعتر ی ا ز ا نچه که تا با مروز شنا خته شد ه ا ست ، ا دا مه یا فت و را ه کما ل را پیمود .
...
در دورا ن پا دشا هی ا ردشیر پسر خشا یا رشا 424-466 مو رخا ن و دا نشمندا ن یو نا نی ، برا ی بد ست آوردن دا نش و معا رف شر ق ، به امپرا طوری ا یرا ن سفر می کر دند . ا گر دموکریتوس – وقا ت به سا ل 361 ق.م با دا نشمند ا ن و ریا ضی دا نا ن با بلی که تحت حما یت و مورد توجه امپرا طورا ن هخا منشی بودند، ملا قا ت نکرده بود ، شا ید موفق به کشف " نظریه ی اتمی خویش نمی شد " . – پدر او از خشا یار شا ، هنگا می که در حدود سا ل 460 پیش از میلا د به " ترا س " رفته بود، پذیرا یی کرد- .
گذشته ا ز آ ن دوران ها ی با شکوه با ستا ن، که ا یرا ن نمونه ا ی ا ز وحدت و پیو ستکی ملل بر جا ی گذ اشت ، فر هنگ متا خر تر ا سلا می را می تو ا ن بعنوا ن نمو نه ذکر کرد که وجود ا ن ، بد ون همکا ری و معا ضد تی که در شهر ها یی چون بغد اد ، بخا را ، هرا ت ، ری ، اصفها ن ، شیرا ز و تبریز ، از قرن هشتم تا هفدهم میلا دی انجا م گرفت ، امکا ن پذ یر نبود . در این سر زمین ، شعر ، کا شی سا زی ، معما ری ، فلز کا ری ،نقا شی مینیا تور و نیز خوشنویسی که از تزئینا ت فر هنگ ا سلا می ا ست ، کما ل یا فت .
دین اسلا م ، در قرن هفتم میلا دی به حضر ت محمد (ص) نا زل شد . ا ندکی بعد ا ز وفا ت آ ن حضر ت ، فتح ایرا ن و امپرا طوری بیزا نس بوسیله ی ا عرا ب ، ا سلا م را وا رث تمد نی کرد که آ غا ز آ ن تا چها ر هزا ر سا ل پیش ا ز میلا دحضر ت مسیح می رسید . در آ ن زما ن یک نو ع ظروف سفا لین در فلا ت ا یرا ن سا خته می شد که طر ح ها ی آ ن جهشی را ا ز شیوه ی وا قع گرا یا نه " رآ لیسم " ، به سبک انتزا عی " آ بستره"، که برا ی نخستین با ر بو سیله ی سفا ل سا زا ن ا یرا نی ما قبل تا ریخ صو رت پذیرفته بود ف نشا ن می دهد . از این کشف آ شکا ر است که چگو نه در هوا ی صا ف و پر ستا ره ی ا یرا ن ، نبوغ بشر در آ غا ز از مشا هده و تقلید ا شیا ء طبیعت به تبد یل ا ین مشا هده و تجر به ، به طرح ها ی ا نتزا عی ، معطو ف شده ا ست . ا شیا ء محسو س و مرئی– ما نند حیوا نا ت کنا ر چشمه ها و جویبار ها و یا پرندگا ن در حا ل پروا ز - با هوش و نبو غ ا یرا نیا نی که دردورا ن ما قبل تا ریخ می زیستند ، به مفا هیم کلی مبد ل گر د ید . ایرا نیا ن همیشه قوه و استعد ادکلیت د اد ن و تعمیم بخشیدن مفا هیم جزیی را در هنر خو یش حفظ کر ده اند ؛ بنا بر ا ین ، نما یشگر عا لی ترین مرا حل تمدن بو ده اند
...
از زما ن هرودوت به بعد – به عنو ا ن مثا ل در کتا ب اول ورق 135- ، تسا هل و نر مش ایرا نیا ن و سر عت آنا ن در عا ریت گرفتن ا ز دیگرا ن ، غا لبا مورد ا نتقا د قرا ر گرفته ا ست ؛ ولی کمتر به نبو غ اصیل و ویژه گی مطلق و تغییر نا پذیری که بطور با رز ، ا یرا نی ا ست و در این اقتبا س و استعا رت ، همیشه جا نی تا زه دمیده و به آ ن کما لی وصف نا شدنی بخشیده ، تو جه و تا کید شده ا ست .
قول هرودوت و دیگرا ن را با ید اصلا ح کرد وبا ید توجه دا شت که شرا یط دشوا ر اقلیمی در ا یرا ن ، توا م با امکا نا ت بدست آ وردن لطا فت و ظرا فت زندگی ، هنر و اندیشه ، گو نه ا ی تسا هل و گذشت ا نسا نی و وحدت ذهن پد یدا ر سا خته که دیگرا ن همیشه در برا بر آ ن سر تسلیم فرود آ ورده اند؛ هر چند دشمنا ن بد سگا ل ، خصما نه به سر زمین ایرا ن تا خته اند، هر گز نتوا نسته اند نفوذ و اثرا ت این نبوغ را نا بود کنند .
یا د آ وری : پتر آ وری در سا ل ها ی 68-1967 میلا دی ریا ست کا لج سلطنتی دا نشگا ه کمبریج را بعهده دا شت .
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر