جنگل شكننده
كين سبب را ا ن سبب ا ورد پيش
بي سبب كي شد سبب هر گز زخو يش
" مولا نا جلا ل الدين محمد "
پا ره ا ي از تن بلند البرز ، انجا يي كه " نهلا " يش ، در جنگل تنكا بن مي نا مند، از " ما د ر سنگ " ، جدايي مي يا بد ؛ در ره يا فتن شكلي نو . به تند يي ، كا ر از سريد ن و خزش، به غلتيد ن و اوارگي اش مي انجا مد. همه چيز در هم مي ريزد؛ به ان گونه كه درختا ن چند صد سا له را نيز توا ن ايستا يي نيست .
...
جرم و ا نرژي، اين نما د قرن بيستم ، در دگر شكلي ا ش نقش بنيا دين دارند. مي گو يند گرا نش ، ا ين نخستين نيرو از چهار نيروي شنا خته شده ، بيش از انرژي كل جسم ازاد ، انرژي و جرم سكون و يا جرم اين كپه زمين جا بجا شده ، كار سا زا ست . نميدا نم .
...
گسيختگي امروز، جا ي در كرنش و خزش خرده سنگي ديروز دارد ؛ و باد كردگي دامنه ، نشا ن از زايش . امروز اين تعا دل فيزيكي در هم ريخت و با تولد مي رود، به سكو ن و پايداري انجا مد . در شكلي و منظري نو . متفا وت با ديروز .
...
برا ي ديد ا ر از اين رخنمو ن از دريچه زمين شنا ختي ، به نيت " كترا ي" تنكا بن ويا جنگلها ي " بكر ميا ن بند "، به دامنه ها ي شما لي البرز كو ه ، بار سفر مي بندم . درهجدهمين روز از شهريورماه 1370 خورشيد ي.
از فرو نشست پا ي بلند البرز-تهرا ن- و از نهشته ها ي ابرفتي كوهپا يه اي ا ن ، به چين ها ي كنار ي – متشكل از پيرا مو ن 10 كيلو متر سنگها ي اتشفشا ني ، كه به ارا مي چين خورده ا ست – مي رسيم ؛ جا يي كه نخستين بار ، كاربر د دانش زمين را همپا ي جوا ني از سرزمين الپ – سو ئيس - ، دهن مزه كرده بودم . – سا ل 1347-
...
در ا ن روزها – نخستين سا ل نيمه ي دوم دهه ي 40 – كتا ب " بها را ن خا مو ش" ، اثر راشل كارسو ن، زيست شنا س امريكا يي ، كه در تا ريخ رشته بو م شناختي ، نقطه ي عطف بشما ر مي رفت ، بتا زكي انتشا ر يا فته بود . يا د دارم در اين اثر خا طر نشا ن شده بود كه بعلت استفا د ه ها ي نا بجا ي انسا ن، چگو نه ديگر اوا ي پر ندگا ن بها ري شنيده نمي شود . در ان روز ها ، اين ، در من بيگا نه مي نمود .
راشل مي گفت : " انسا ن كه همواره به دلخواه درمحيط خود د خا لت كرده ، ديگر نمي توا ند خود سرا نه ، جها ن را بصورت مخز ن الوده كنند ها و زبا له ها ي خود مورد ا ستفا ده قرار دهد .
پيشتر از را شل ، در زما ن ارسطو ، شا گرد و جا نشين او " نئو فر " ، كه مسئو ليت دبير ستا نها ي " اتن " را عهده دار بود ، مقاله ها ي كو نا كو ن در زمينه ي را بطه ي پيچيد ه ي انسا ن با طبيعت و ميزا ن دست كا ري بشر در ا ن نگا شته ا ست .
...
گهگا ه در خم جا ده و از پس چا يخا نه ها ي گو نه گو ن _ برسم زما نه - ، " كر ج رود " ، نيم نگا هي تند و گذرا بمن مي اندازد ؛ به شو ق منظر ي ا شنا ، به هر سو چشم مي گردانم . در اين گذر ، پل ز شت فلز ي رو ستا ي "مورود" بر رو ي رود خا نه كر ج را ، در گل نشسته مي بينم . افسو س!
از سينه كش " افتا ب كو ه" رو ستا ي " كو شك با لا " ، راه به درو ن كو ه مي رود ؛ تا ريك و نمور . داغ پيشا ني چند متر ي جر يا ن " واريزه اي " – سيلا ب- شب تا ريك 21 ارديبهشت ما ه 1361 ، در ديواره ي سنگي ، بر جا ا ست . در ا ن شب ، مو ج برخا سته ي ويرا نگر - روا ن واريز ه ا ي - با گرا نرو ي زيا د، و وز ن مخصو ص با لا ، پس ا ز با رش سنگين ، توا ن جا بجا يي خر سنگها ي چند ين متر مكعبي يا فت ؛ دره ا ي به ژرفا ي 60 و پهنا ي 40 متر ، پس از گذ ر موج ، پديد امد. دره اي ژرف ، تو لد يا فت .
ديو با د نيز رفت ؛ ساختما ن تكا ورا ن بركناره ي دريا چه سد كرج ، دو نيمه شد .
...
صدا ي انفجا رها ي تر سنا ك اتشفشا ني و زمين لرزه ها ي مر بوط به ا ن ، با ديد ن گلو له ها ي اتشفشا ني بجا ما نده، در دامنه شما لي روستا ي " ا سا را " ، در تخيلم زنده مي گردد. مگر نه اينكه فر جا م ا ن ، نهشته شد ن موا د " اذر اوار ي " – ته نسشت رسو با ت اتشفشا ن زير در يا يي- بود كه امروز به ا ن " سازند كرج "، مي ناميم؟
از چين ها ي كناري ، به " بلند البرز " ، مي رسيم ؛ چين خوردگي ها ي شديد و را ندگي ها ي سترگ ، بر هم راانده شده و بلند ي يا فته اند . – سنگها ي " يا لئو زوئيك " ، " مزو زوئيك "، و " تر سير ي" –
...
تخيلم ، هما نند تو پي كه بي پا يا ن ، در روي يك صفحه ي بدو ن اصطكا ك ، بر گرد يك فرو رفتگي مي چرخد، در پي يافتن پرسش ها يي كه از مقا بلم رژه مي رو ند ، از اين سو ، به ا ن سو ليز مي خورد .
...
در " چا لوس " ، هستم و دفتر فني جنگلداري . كا ر شنا س ها ي جوا ن دست اندر كار ، با سردي پذيرايم ميشوند اين ، وقتي از نيت سفر م به ا ن سوي دامنه هاي البرز كوه ، اگاه مي شوند ، فزوني يا فت كه كا ستي نيا فت . به انها حق مي دهم ؛ انا ن ؛ زين پيش ، با سفر به ديار را نش يافته ، با رايز ني و همفكر ي ، درد را دريا فته و چاره اي ، انديشيد ه اند . من ، برا ي چه امده ام ! اين را به گو نه اي ديگر ، در چهر ه ي " مديريت " ، ديدم . من بي دعو ت رفته بودم؟
...
از ميا نه ي روستا ي سيو ند، با بلند ي 210 متر از رويه در يا ، مي گذريم ۀ زمين شنا س جوا ن ادار ه و مدير طرح جنگلداري ، من را به منطقه ي طرح " سر چشمه " ، در را ستا ي را ه چا لوس – كرج مي برند .بارش بارا ن كه در اغا ز ملا يم مي نمود ، اينك ادا مه ي سفر را بر دامنه ي لغزا ن ، نا ممكن مي نما يد . بر مي گرديم .
به محله ي " سلطا ن سرا " مي رويم . زمين شنا س طرح ، از سازو كا ر لغزشها يي كه در دامنه مشرف به رود چا لوس رخ نموده و را هها ي جلو گير ي از وقوع مجد د ، مي پر سد . به محكم گذارده اند ؟ ؛ چه خو ب ، پذ يرا مي شو م .
- بيا دمي اورم اين گفته ي " ابولفضل بيهقي " ، مورخ نا مدار دوره ي غزنو ي را كه " پيرا يه ي ملك پيرا ن باشند" . –
در دومين روز به نيت با زديد از منطقه ي جنگلدا ري" لير سرا "، برده مي شوم . مد ير فني ادا ره كل ، به وقت رسيد ن به منطقه ، به تند ي از من مي پر سد كه : " قطع يكسر ه ي درختا ن اين منطقه ، حركت خا ك و خسا رت به شهر چا لوس را با عث نخوا هد بود؟".
با را ن به تند ي مي با رد، از كنا ر درخت بلو طي به بلند ي 35 متر و قطر برابر سينه حدود 2 متر مي گذريم . مي گذريممي پرسم ، " سن اين درخت چقدر ا ست ؟". مي گو يند 500 سا ل . به احترا م در پا ي درخت پير مي ايستم . كسي از من چيزي نمي پر سد . نگا ه سنگين شا ن را در مي يا بم . توا ن ادامه ي را هم نيست . چه حواد ثي براين سرزمين در طي عمر اين درخت ، رفته ا ست ؟ و از چه بلا يا يي ، رها يي يا فته ا ست ؟
" مر ثيه" ي جنگل ، به روشني در من با ز مي شود :
اي جنگل ، اي خشم
اي شعله ور چو ن اذرخش پيرهن چا ك!
با من بگو از سر گذ شت ان سپيدار،
ان سهمگين پيكر، كه با فريا د تند ر
چو ن پا ره ا ز ا سما ن ، افتا ده برخا ك
ه . ا . سا يه 1350
...
دگر بار اين بار ، پير درختي " افرا" ، در كنار " فرو نشستي " در زمين ، را ه بر من مي بند د . ابكند ها يي به گو دي 4 -5 متر ، بهمرا ه درختا ن جوا ن 30 ساله ، "پير خود را در بر گرفته اند . به تند ي مي گو يم "... قطع يك سره ي درختا ن ، در چنين مسا حتي ، بهر بها نه اي ، مقاومت برشي زمين و خا ك را خوا هد كا ست . با لا امد ن سطح ايستا بي سفر ه ابها ي زير زميني و رخنمو ن چشمه ها در اقفها يي با لا تر از امروز را بد نبا ل خوا هد اورد در نتيجه ، جر يا ن ها ي با تلا قي و يا انچه كه " پكيد ن ها ي گل ابي " نا م دارد ، بويژه از نوع چند تا يي را در شيب ها ي ملا يم پا ئين د ست ، و نيز سر يد ن ها ي چر خشي به تكرار خوا هيم دا شت ؛ برايند اين نا دا ني امروز " جر يا نها ي گل " ، با هر رگبا ر ، خوا هد بود ؛ اين همه ي فاجعه نيست .
" هيبت در يا ، نه اين ا ست و نه ا ن "
جمعه 24 ا با ن ما ه 1370 خورشيد ي
رضا تا با ن
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر