قزلار چا ي
سفر به اورميه
دگر بار ، ا ين با ر ، داغ سيلا ب برجا ي ما نده بر پل خا تو ن ، جا يي كه
رود خا نه هاي قطور و الند ، همد يگر را در اغو ش مي گير ند و گل روا ن خود را سخاوتمندانه در كفه اي رسي بر جاي مي گذارند ، مجبور به توقف ما ن مي نما يد . پاره هاي تن قطور چا ي
وا لند را اين جا و انجا مي بينم .
بهار 1372 خورشيد ي
سه شنبه 28 ارديبهشت ماه 1372 خورشييدي
ما به ديدار " قزلرچاي" ، به سوي سيه چشمه مي رويم . هفت روز است كه "نازلوچاي" هم اوا با خواهر انش ، گل بر چهره ، مي خروشد. درياچه ، كه سينه به تسلي اش
گشوده ، تلخ كام و شور مزه ، به ارامي گل از رويش مي شويد .
اب گل خواهد كه در دريا رود گل گرفته پا ي او را مي كشد
گر رها ند پا ي خود از دست گل گل بما ند خشك و او شد مستقل
... " مولانا جلا ل الد ين محمد "
رود دخترا ن - قز لر چا ي- از دو سو ، به سينه گرم مادر – اورميه- مي رسند :
اجي چاي، كنبر چاي، المالو چاي، صوفي چاي، مردوق چا ي، ليلا ن چاي، سيمينه رود ، زرينه رود و ...از سوي خاور ؛ و باراندوز چاي ، شهر چاي، روضه چاي، نازلو چاي، زولا چاي، قطور چاي ، اق چاي، و زنگمار چاي ، از سوي باختر .
رودخا نه ها ، بار رسوبي سنگين خود را در سينه كم شيب مادر ، به ارامي بر زمين مي گذارند . چرخش و پراكنش اين بار رسوبي در درياچه اورميه ، بيا ن از دو جريا ن حيا تي اب در نزديكي ساحل دارد. افزون بر مواد معلق ورودي ، رسوبات در جا در خود درياچه ، از نوع ژيپس و اراگونيت – حاصل فرايند شيميايي – در دگر شكلي كف درياچه ، نقش افرين است . اين رخداد ي است نا خوشايند زيست محيطي .
گفته مي شود ، سالانه بطور متوسط دست كم 97/1 ميليون تن مواد رسوبي معلق به درياچه سرازير مي گردد.
درياچه اورميه ، امروز پهنه اي نزديك به 5000 كيلو متر مربع ، از گستره يك فرو رفتگي " زمين ساختي " – تكتو نيك - را در بردارد، در گذ شته وسعتي بيش از امروز داشته است . كاهش نزولا ت اسما ني ، تبخيرزياد و كاهش جريا ن ها ي سطحي از يكسو ، و تخريب و فرسا يش بلند ي ها ي پيرامون درياچه ، از دگر سو ، شكل امروزين را باعث است .
...
از پادگانه هاي جوان و بادبزن هاي سنگريزه اي – كواترنر – كه روستا هاي نازلو وحصار بهرا م خا ن ، بر ان پهن است، به تندي به سنگ ماسه ها و كنگلو مراي "سازند قم " مي رسيم و مي گذريم . با خمش جاده، سنگ اهكهاي دولوميتي 260 ميليون ساله " پرمين " ، ديده مي شود . از " عشقه سو " ، حدود 6 كيلو متر ، بر رو ي زمين هاي سبز زيتوني و خاكستري رنگ ماسه سنگي ، مارني – اهك و خاك رس - ، شيلي و كنگلو مرايي30 ميليو ن ساله ، مي گذريم .
در دو راهي " سرو "، مسافتي برابر 500 متر ، راه بر روي ابرفت هاي جوا ن رود خا نه اي است . با گذر از روي پادگانه هاي نو متعلق به " كواترنر " به ناگاه در سمت راست روستا ي گنبد خود مي نماياند ؛ خوابيده برپير سنگهاي 1565 ميليون سال قبل .
...
داغ بر جاي مانده برنرده در هم شده كنار پل ، و تنه درختا ن روا ن در " گل اب "، كه در زير تابش كمرنگ خورشيد ، مسين رنگ است ، خبر از داغ رفته بر"زولو چاي" دارد .
از روي نهشته هاي سيلابي پادگانه اي جوان و بادبزن هاي سنگريزه اي ، به سلماس مي رسيم . راه از سلما س به سو ي شما ل ، به خوي مي رود ؛ بر روي نهشته هاي ابرفتي پادگانه اي و بادبزن شكل .
ابرهاي گريا ن خاكستري ، خبر از بارش دارند . بارشهاي سيل خيز ي كه تا به امروز مردم سخت كوش اين ديار را از مزرعه ها ي شا ن رانده است .
...
اق چاي را نيز چون ديگر خواهرانش ، گل بر چهر ه مي يابم . ايا اق بلاغ ، گل الود است ؟ ما به اق باش ، به دنبال سپيدي نرفتيم .
اق چاي ، كمي دور تر از ما ، دست در دست " الند " و "قطور"، به ارس خواهد رسيد.
قره ضياءالدين را به نيت " زنگمار" ، ترك مي كنيم . راهمان از "سياه چشمه " خواهد رفت ؛ از قره بلاغ .
برروي ابرفت هاي جوا ن ، رو به باختر ، از "نعلبند" و "سلوكا"مي گذريم . شتا با ن فرصت درنگ نيست ؛ خورشيد رو به باختر دارد . گسله اي رخ مي نمايد ، " قرنقو"، در ميانه اين گسل ، بر زمين چسبيد ه است ؛ در كنار پادگانه اي جوا ن .
ابرهاي خاكستري ، چهره در هم مي كشند و كليساي "ننه مريم " را از من مي دزدند.
از "عباس كندي" ، تا "قره كليسا"، پهنه اي است سيلابي و ابرفتي . "قره كليسا " را بلندي هاي اهكي و كنگلومرايي ، در بر گرفته است .
...
راه از سيه چشمه به " كليسا كندي" مي رود .
گستره سيلابي ، به نا گاه دامن مي گسترد و پيكر افتاده در زير سم اسبا ن "جنك چالدران "را ، به نرمي در اغوش مي گيرد.
صداي طبل و شيون شيپورشا ن را مي شنوم . اكنون به ماتم نشسته ام . همه ، خاكستري است .
كشيد ند در كوي دلدادگا ن ميا ن دل و كام ديوارها
" علامه طبا طبا يي"
... 23 دي ماه 1372 خورشيدي
رضا تا با ن
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر